dokun

Feretiko (Rize Bezi) 

Rize Bezi kendir ipliğinden el dokuma tezgahlarında üretimi yapılan bir bezdir. Kendir ipliği (bez ayağı örgüsü) geçmişi tamamen Rize kültürüne ait bir dokuma türüdür. Yöresel dokumacılığın en eski adı Feretiko’dur. 1960′lı yıllarda, çayın Rize’ye gelmesinden önce Rize’de hemen her evde bir Feretiko tezgâhı bulunuyordu. Bugün Rize’de çay ekili olan alanlar bu tarih öncesinde iplik elde etmekte kullanılan kendirle kaplı idi. Kendir bitkisinden ip çıkarma işleminin oldukça zor ve zahmetli olduğunu söyleyen yaşlılar 100 yıllık bir geçmişi anlatmaktadır.

Feretiko'nun Özellikleri: Vücudun terini emip, dışarıya atar. Terlemeden oluşan istenmeyen kokuları yok eder. Dokunuşu ve dokusu özelliğinden vücuda masaj etkisi yapar. Dayanıklılığı ile diğer bezlere göre çok iyidir. Rize yöresinin geleneksel dokumalarından olan feretiko, sağlam, doğal yapısı ve şık görünümü, yöreye has sanat anlayışını bünyesinde barındırması itibarı ile geçmişte olduğu gibi günümüzde de masa ve sehpa örtüsü, perde yapımında kullanılmaktadır.

Sepet Örücülüğü 

Rize'nin engebeli arazi yapısı nedeniyle taşımacılığın büyük bir bölümü sırtta, sepetle yapılırdı. Hatta öyle ki sepeti yerde durdurmak için bile sivri ayaklar kullanılır. Bölgede farklı sepet çeşitleri üretilmekte ise de genelde iki ayaklıdırlar ve sırta alınması için iki bağcığa sahiptirler. Kestaneden ve fındıktan yapılabilirler.

Yörede üretilen ve kullanılan sepetler, taşınması amaçlanan ürüne göre tasarlanır; dolayısıyla farklı tasarım örneklerine rastlamak mümkündür. Örneğin; meyve sepetleri ince, uzun ve koni biçimindedir. Çoğunlukla üzüm toplamak için kullanılır (treyteli-teyter). Çay toplama sepetleri daha çok iki ayaklıdır, ağız kısmına doğru gövdesi genişler ve ayaklarından bağlanan iplerle sırta asılarak taşınır.

Hemşin Çorabı

Rize’nin özellikle Hemşin ve Çamlıhemşin ilçelerine özgü olan el sanatlarındandır. Çorabın ana malzemesini koyun yünü oluşturur. Haziran ve eylül aylarında yün kırkılıp yıkanan yünler yün tarağından geçirilip ayrılır. “Iğ” denilen alet ile yün, ip haline getirilir. Farklı boyut ve desenlerle üretilen çorapların motifleri için esin kaynağı doğadır. Kullanılan motife göre isim verilen çorapların adlarından bazıları şunlardır: kiraz çiçeği, çay yolu, Kibele, çiçek bahçesi, kırmızı lale, keçiboynuzu, bahçeli, papatya, yarım gelin yanağı.

Bakır İşleme Ürünleri

Rize’de bugün daha çok turistik amaçlı yapılan bakır dövmeciliği gerek biçim gerek dövme sanatı açısından komşu illerdeki uygulamalardan farklılık gösterir. Rize bakır dövmeciliği ince işçilik isteyen çekiç dövmeciliğine dayanır. Diğer şehirlerdeki gibi iri ve seyrek darbeli değildir. Rize bakır işlemeciliğinde yayvan güğüm, kazan, tava ve ibrik gibi eşyaların alt bağlantı yerleri geçme-dövme şeklinde oldukça dayanıklı yapıdadır.

Hasır İskemle

1920’li yıllarda mısır koçanlarının yaprakları kullanılarak hasır iskemle örücülüğü ile başlanmış ve yörede gelişmiştir. İskemlenin dört ayağını birbirine bağlayan, balıksırtı ve hasır örgü çeşitlemeleri mevcut olan örücülüğün uzun yıllar sarmaşık, mısır kapçığı ve mısır fidesinden elde edilen iplerle yapıldığı görülmektedir. Bugün yörede az da olsa devam eden bu gelenek, çoğunlukla sentetik elyaftan hazırlanmış iplerle yapılmaktadır. Üretime devam eden zanaatkarlar, söğüt çubuğu kullanarak plaj ve piknik sepetleri örmekte ve turistik eşya olarak satışa sunmaktadır.

Puşi

Hemşin kadınının geleneksel kıyafeti ve simgesi olan Puşi, canlı, renkli, ipek örtü altında kenarları oyalı, yemeninin üzerine ince şerit şeklinde sarılan uzun bir eşarptır. 

Ağaç İşçiliği, Ağaç Oymacılığı ve Ahşap Süslemeciliği

İklimi ve yapısı gereği bu yörede değişik ve çok sayıda ağaç türü yetişir.  Bazıları çok kalındır, yekpare oyularak, oya gibi işlenerek kap kacak ve eşya yapılır. Bazıları yumuşaktır, kolay işlenir, bazılarının ise sertliğinden ve ağır olmasından yararlanılır. Kızılağaç, kestane, ceviz, köknar, gürgen, dişbudak, ıhlamur, fındık, komar, armut, kiraz başlıca ağaç çeşitleridir.

Rizeli, ev, cami ve nayla gibi yapılarını yaparken de sadece ihtiyacını gidermekle kalmamış, bunların güzel olmasını da istemiştir. Ağaç oymacılığı ve ahşap süslemeciliği genellikle ahşap ev eşyalarında, camilerde, evlerde, nayla (serender) gibi yapıların çeşitli bölümlerinde kullanılmıştır. Ev eşyalarında şimşir, armut, dut gibi sert yapılı ağaçlar tercih edilmiştir. Ev, nayla ve camilerde ceviz, kestane, karaağaç ve kiraz kullanılmıştır.

Atmaca

Rize’nin Ardeşen, Pazar, Çayeli gibi ilçelerinde gezerken, insanların kollarında yırtıcı bir kuş olan atmacalara denk gelebilirsiniz.  Atmaca’nın heybetli duruşu, keskin bakışları, kendine has ciddiyeti ve avcılıktaki maharetiyle bölgede haklı bir saygı ve sevgi kazanmıştır. Böylesine bir kuşun; bir insanın kolunda sükunetle durması, sahibinden aldığı emirle öğrendiklerini doğru bir şekilde uygulayarak insan için avcılık yapması, vazifesini bitirince yine aynı sükûnet içerisinde bekleyişe geçmesi, sahibiyle adeta kol kola şehir merkezinde gezintiye çıkması gerçekten şaşırtıcıdır. Atmaca ile avlanma tekniğinin Orta Asya'dan miras olarak kaldığı düşünülmektedir.